O biografii R. Kapuścińskiego

Wszyscy gadają o biografii Kapuścińskiego, którą napisał A. Domosławski. Książki jeszcze nie czytałem – podobnie jak większość tuzów polskiego dziennikarstwa, którym nie przeszkodziło to biografię skrytykować. Ja jednak nie jestem luminarzem dziennikarstwa, nie mam więc kwalifikacji, by oceniać książkę najpierw jej nie przeczytawszy. Na razie więc ocenię samą dyskusję, a precyzyjniej, reakcję tych, którzy są jej przeciwnikami.

Po pierwsze, mam wrażenie, że sprowadza się to do prostej prawidłowości – o kolegach nie wolno pisać źle (pomijając już fakt, że Domosławski chyba jednak źle o RK nie pisze). Razi więc ton niektórych komentarzy: gniewnie pokrzykującego w radiowej dyskusji Bratkowskiego (który, a jakże, książki nie czytał), aż żal słuchać, wypada kompromitująco; można by odnieść wrażenie, że czekał tylko na okazję, by sobie pokrzyczeć. Hmm, dziennikarze bardzo lubią krytykować korporacyjną solidarność prawników – jak szło to powiedzenie o słomce i belce w oku?

Druga rzecz – cała ta gadanina oponentów Domosławskiego bazuje na założeniu, że jeśli ktoś był wielkim pisarzem (a Kapuściński był wielkim pisarzem, większym, niż całe Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich razem wzięte), to musi być wielki na wszystkich płaszczyznach. Taki, cholera superman. Idealny mąż. Niezłomny opozycjonista. Reporter opisujący rzeczywistość z precyzją podręcznika. I w ogóle, kurcze, taki naj. Posągowy. Wielki. Ideał.

Mam to za przejaw jakiejś, bo ja wiem, megalomanii i zaburzenia oglądu rzeczywistości. Wiem, że za moment przeczytacie truizm, ale warto sobie przypomnieć, że fakt, iż dobrze pisze znaczy tylko tyle że ktoś dobrze pisze. Tylko tyle i aż tyle. Talent pisarski nie przekłada się na inne przymioty ducha i nie musi się przekładać. Owszem, jak miałem siedemnaście lat, to chciałem być taki, jak Tolkien czy Sapkowski (o Boże!) – wynikało to z prostej prawidłowości – idealizowałem na wszystkich płaszczyznach kogoś, kto wydawał się ideałem, gdy szło o literaturę. Ale z tego się wyrasta. To, cholera, niedojrzałe. A Kapuściński pisał dla czytelników dorosłych, których ogląd rzeczywistości nie jest zaburzony dziecinnymi marzeniami.

Można więc Kapuścińskiego bardzo cenić (mój przypadek) za to co napisał  a jednocześnie mogą nie budzić entuzjazmu jego lewicowe fascynacje, romanse i flirty z bezpieką. Ale przedstawienie RK jako człowieka czasami słabego i błądzącego przydaje jeszcze jego książkom wagi. Bo, mimo wad, potrafił stworzyć coś takiego jak Heban! Szacunek. Dlatego ta biografia może wręcz zbudować, nie obalić mit Kapuścińskiego – dziwię się tym, którzy tego nie rozumieją .

Tymczasem nerwowa reakcja krytyków Domosławskiego świadczy o tym, że nie wierzą  w siłę twórczości RK i myślą, że informacja o tym, że miał romans, wpłynie na ocenę Kapuścińskiego. Powiem tak prosto jak tylko się da: IMO nie wpłynie, bo nie cenimy Kapuścińskiego za to, że był znakomitym mężem, ale za to, że był znakomitym pisarzem.

Dziwi mnie też brak zdolności jakiejkolwiek trzeźwej kalkulacji po stronie oponentów biografii. Nie trzeba być Einsteinem, by wiedzieć, że jeśli się zrobi taką wojnę, jaką rozpętali oni, to będzie to reklama z rodzaju tych najlepszych. Kiedy wczoraj kupowałem książkę w poznańskim Empiku, był to ostatni egzemplarz (ja bym to kupił i tak, wie to każdy, kto czytał mój Trzeci świat, ale śmiem wątpić, czy Domosławski zyskałby taką popularność, gdyby nie ta medialna wrzawa i reakcje, zgoła historyczne).

Ok., gdyby Domosławski dla zysku epatował wyłącznie sensacją, gdyby napisał książkę poświęconą wyłącznie słabościom i błędom RK, wówczas byłoby to nieuczciwe i płaskie. Tylko, że chyba jest inaczej – jak dotąd przeczytałem tylko fragmenty, ale wydaje się, na pierwszy rzut oka, że Domosławski pisze książkę o życiu RK. Całym życiu. Obraz – na tyle ile to możliwe – kompletny. Nie jest to więc strategia Dody, obliczona wyłącznie na rozgłos po ściągnięciu majtek, ale rzetelne dopełnienie obrazu człowieka.

Bo RK był człowiekiem. Ze wszystkimi tego, jak widać, konsekwencjami.

Rozumiem jeszcze wdowę po RK, panią Alicję – taka reakcja jest usprawiedliwiona chęcią ochrony intymności ich życia. Ale inni? Dziennikarze? Ci, którzy mają nas, jakoby rzetelnie, informować? Przypomnijcie sobie ich reakcję na informacje prawdziwe! (bo nikt przecież nie zarzuca Domosławskiemu nierzetelności), gdy będziecie czytali ich komentarze, opinie czy felietony. Przypomnijcie sobie te rozpaczliwe usiłowania, by prawdę zamieść pod dywan.

Zaufacie im?